Гизланмажак

Расм дарслари туркумидан

1984 йили институтни тугатиб Тошкентдан Урганчга қайтдим. Мақсад Тошкент тасвирий санъат оламини забт қилиш эди. Қоплон орқага тисарилиб туриб бирдан сапчигани каби мен ҳам айни тарзда бир сапчиб санъат осмонидаги юлдузлар қаторига терилишни истадим. Ҳадафни катта олдим Мексикалик рассом Диего Ривера каби улкан маҳобатли асар яратмоқчи бўлдим. Оддий бўëқлар билан эмас¸ балки машина кузовини бўяш учун чиқарилган автолак билан. Расм матога эмас қабариқ тунукага ишланишини режаладим.
Бу ҳайкалтарошлик ва рангтасвир уйғунлашган улкан панно бўлмоғи керак эди.

Бунинг учун улкан устахона зарур эди.

Тоғамнинг ўғли Эркин оға қурилиш трестида бошлиқ эди. Эркин оға улкан ангарни менинг ихтиëримга берди.

Трестдаги темир-терсаклар қабристони ҳам ихтиëримда эди.

Расмни номини ҳам белгилаб рассом дўстим Солий оғага айтиб ҳам қўйдим.

Расм "Бизонлар норинж дарëни кечиб ўтмоқда" дея номланиши керак эди.

Эски Ява мотоциклнинг юмалоқ бензин бакларидан олтита топиб қўйдим.

Бу баклардан бизон шаклини ясаш режаланди.

Расмни бўйи 3 метр эни 12 метр бўлиши керак эди. Ҳуллас сваркачини айби билан режа орқага сурилди.

Бўш ўтирмасдан "Лаоккон темир илонлар исканжасида" деган улкан расмни бошладим. Расмни тезгина битказиб Тошкентдаги кўргазмага олиб бордим. Аммо расмни бадиий кенгаш қабул қилмади.

Шўппайиб Урганчга қайтдим. Негадир катта расм чизиш ҳаваси йўқ эди ичимда. Этюдникни эгнимга осиб эски Урганчдан қолган ҳаробалар аро кездим. Бир пайтлар бобом Латифбойнинг тери фабрикаси бўлган бинолар комунистлар иқтидорида ҳаробага айланган эди. Бу ҳароба уйлар ичида болалар "гизланмажак" деган ўйин ўйнарди. Мен этюдникка кичикроқ холст қўйиб чизишни бошладим. Мана кунгирали пахса уйлар. Мана қуриган гужумниинг тарвақайлаган шохлари. Дарахтга бошини тираб кўзини юмиб санаëтган бола. "Ўним ўн гирбитон¸ гирбитонни баҳоси бир юз эллик икки сўм"

Расм бир сеансда битди.

Расмга илк бахони рассом Солий оға берди. "Зўр чиқибди бу гизланмажак"

Эртасига Тошкентдан келган сайëр худсовет бу расмни кўргазмага олди. "Гизланмажак" (Бекинмачоқ) деган расм мени катта санъат дунëсида тамсил қилган илк расм бўлди.

Бахтиëр Бобоев¸ Дилëр Имомов каби устозлар ҳам мақтади бу расмни. Санъат журналида чоп қилинди.

Яъни санъатга гумбирлаб эмас шивирлаб кириб келдим. Ҳудди бекинмачоқ ўйнаган каби.