Зуннун Мисрийнинг юртбошига айлангани ҳақида

Расм дарслари туркумидан: Зуннун Мисрийнинг юртбошига айлангани ҳақида.

Гоген деган рассом Таитига бориб ўз ижод йўлини топгани ҳақида 1985 йилда ўқиб ҳаëлга толдим.

Мен СССР деган оғзи ëпиқ темир қозон ичида яшасам қандай қилиб Таитига бора оламан деган тушкунлик пайдо бўлди.

Бир дўстимиз менга Хоразмнинг Туркманистон билан чегарадош еридаги Шовот деган жой Таитидан ҳам гўзал деб таъриф қилди.

Шовот деган ер Урганчдан 40 км йўл.

Шартта этюдникни елкага ортиб Шовотга қараб эндим.

Гоген деган рассом Таитида портретлар чизиб муваффақият қозонган эди. Мен бир нечта шовотлик қизларнинг потретини чиздим.

Лекин расмларимда бировни назарини тортадиган жозиба йўқ эди.

Шовотлик шоир дўстим Баҳром ¸ “Шу атрофда юз ëшга кирган сўфий отахон бор¸ эшонбува¸ ўшани портретини чизмайсанми”¸ деб қолди.

Эшонбувани уйига бордик¸ Баҳромни юз хотир қилиб мени ҳам ичкарига олишди.

Эшонбува ҳақиқатда расми чизса чизиладиган тип эди.

Қуриб бужмайиб кетган тери калла суягига ëпишиб қолган. Эшонбува кийган ранги номаълум ғоли тахя эса фавқуллода уйғунлик билан бошига сингиб кетган эди.

Қалин қошлар пастида ва қирра бурун икки четидаги чуқурликда эшон буванинг кўм кўк кўзлари денгиз тубидаги тош каби йилтираб кўринар эди.

-Эшонбува мана бу рассом болага ривоят айтиб беринг¸ дея шоир жўрамиз гап бошлади.

Айтишларича¸ эшонбува бир ривоят айтиб бошласа дунëни унутар экан.

Айнан шу пайт у кишини суратини чизиш учун қулай дейишган эди.

Мен ватман қоғозли дафтарим ва қисқичига кўмир қистирилган олатимни шайлаб турдим.

Эшонбува ривоят бошлади. Ривоят Зуннун Мисрий ҳақида эди.

Мен Зуннун Мисрий ҳикоясига қизиқиб расм чизишни ҳам унутдим.

Ғариб кийингани учун кемадаги жохил оламон тарафидан “тилла танга ўғирлади” дея айбланган ва балиқларнинг меҳру муҳаббатига нойил бўлган одам ҳақидаги ибратли ҳикоя мени буткул мафтун қилган эди.

Эшон буванинг уйидан чиқиб альбомимга қарасам расм чизмабман.

Урганчга қайтгач эшитганим ривоятни холстга мой бўëқ билан чиздим.

Бир метрга бир метрлик чорчўп ичига Эшон бувадан эшитганим Зуннун мисри ривоятини сиғдиришга уриндим.

Аммо ривоят чорчўпга сиғмади.

Расм сўфий ҳикояларига муваффақиятсиз иллюстрация сифатида устахонам чордоғида чанг босиб ëтди.

Орадан йиллар ўтди.

Бир куни бу расм Хоразмга келган рассом дўстимиз Баҳодир аканинг эътиборини ўзига тортди.

-Расмни Тошкентга олиб бор банк коллекциясига сотиб оламиз деди¸-Баҳодир ака.

Сал ўтмай Тошкентга йўл олганимда машинам юкхонасида бу расм ҳам бор эди.

Тошкентда ўқиëтган укам Хурмат билан биргаликда Миллий банк галереясига бордик.

Расмни Раҳима опа ва Баҳодир ака қабул қилиб олди.

Шу пайт галереяга банк раҳбари Рустам Азимов келиб қолди.

Мен чизган расмни диққат билан томоша қилган Азимов ўзининг санъат ҳақидаги билимдонлигини намойиш қилиш истагида расмга таъриф берди.

Азимов тарифига кўра¸ расмдаги кема Ўзбекистон. Балиқларни оғзидан дуру гавҳар олаëтган шахс эса бутун дунëдан ўзбек иқтисоди учун сармоя олаëтган юртбоши.

Албатта мен бу талқинни сукут билан қаршиладим.

796 йилда Қоҳирада туғилган улуғ мутафаккир Зуннун Ал Мисрийнинг юртбошига айланиши менинг фантазиямга сиғмас эди.

Бир пайтлар Эшон бува айтган ривоят тамсили бўлган бу расм хозир Тошкентдаги Миллий банк коллекциясида.